عضو هیئت رئیسه خبرگان رهبری با بیان این مطلب که "تبیان لکل شی" بودن قرآن به معنای بیان مسایل و قوانین ریز علمی در هر موردی نیست، ادامه داد: قرآن به بیان راهبردهای زندگی در حوزههای مختلف می پردازد و همچون قانون اساسی که به ارایه راهبردها و استراتژی های کلان امت و نظام می پردازد؛ مثلا خداوند در قرآن فرموده است "به گونه ای قوی شوید که دشمن، خیال حمله به محدوده اسلام را به خود راه ندهد"؛ این مساله بیان استراتژی بازدارنگی از راه افزایش قدرت است و نه بیان راهکارهای ریزتاکتیکی برای جنگ.
عضو جامعه مدرسین حوزه اضافه کرد: قرآن همچون قانون اساسی که مبانی آن تغییر نمیکند و بر اساس اسلامیت، ولایت، مذهب و جمهوریت چارچوب کلی قوانین را مشخص کرده است، قرآن نیز چنین است و نباید به دنبال فرمول های ریز علوم در آن گشت.
امام جمعه موقت تهران، عرضه و گرفتن پاسخ از قرآن را یکی از سفارشات اکید اولیاء دین به بندگان دانسته و گفت: باید سوالات خود را از قرآن پرسید و پاسخ های را دریافت کرد؛ مرحوم علامه مجلسی که بنیانگذار تفسیر موضوعی در تشیع است نیز در بحارالانوار چنین کردند .
آیت الله خاتمی با اشاره به رویکردی قرآنی اصولیون بزرگ تاریخ تشیع، ابراز داشت : این گونه نیست که اصولیون شیعه نیز از جمله مرحوم آخوند خراسانی، شیخ انصاری، آیت الله خوئی، مرحوم آقا ضیا، مرحوم نائینی، امام راحل و شهید صدر، با مباحث قرآن اصول بیگانه باشند و این بزرگان تتبعاتی در این حوزه داشته اند.
وی افزود: از جمله این علما می توان به تلاش های علمی آخوند خراسانی اشاره کرد که در مباحث اصولی خود با اشاربه آیات قرآن، آن مساله را حل کردهاست که از آن جمله می توان به ارایه 36 آیه قرآن توسط این عالم بزرگ در خصوص مباحث اصولی اشاره کرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه با اشاره به مباحث قرآنی و اصولی مرحوم آخوند خراسانی، خاطرنشان کرد: در بحث مشتق، مرحوم آخوند به آیه 124 سوره بقره متوسل می شود و این مبحث را با این آیه حل می کند و یا در مساله حجیت خبر واحد ایشان از قرآن کریم، شاهد دلیل آورده است؛ در مسایل متعدد دیگر نیز این تلاش را در جهت توام کردن مسایل اصولی با آیات قرآن، توسط این استاد بزرگ اصول در حوزه شاهد هستیم.
استاد حوزه علمیه قم، نگاه صرف اصولی به مباحث قرآنی را از جمله نقاط ضعف اصول در مواجهه با قرآن دانست و گفت:در تفسیر آیات اصولیون، بیشتر نگاه اصولی حکمفرماست تا نگاه تفسیری؛ دیدگاهی که علمای علم اصول در بحث آیه نفر دارند، دیدگاهی صرف اصولی است در حالی که با توجه به سیاق آیات، این آیه مفهوم و تفسیری جهادی دارد.
آیت الله خاتمی در ادامه تصریح کرد: یکی از نقاطی که باید در اصول و در مواجهه آن با قرآن مورد توجه قرار داد این است که وقتی که درسهای اصولی را بررسی می کنیم در می یابیم که همه نفیها و اثباتها روی یک محور و احتمال است در حالی که برای پررنگ کردن نقش قرآن باید از حالت اصولی به حالت و لباس تفسیر متوسل شو یم زیرا با دید تفسیری حالات و رویکردهای متعددی را می توانیم از قرآن داشته باشیم و منابع و حکمت های گسترده ای از آیات الهی برداشت کنیم.
امام جمعه موقت تهران با ذکر این مطلب که حضور قرآن در مبانی این علم، بیش از 36 آیه است، اظهار داشت: در این حوزه باید اصولیون فعالتر عمل کنند و نقش قرآن را در این مباحث، پررنگ تر ببینند.
وی در ادامه با با اشاره به اهمیت وجهه کاربردی علم اصول در فقه و اتصال کاربردی بیشتر این دو علم به یکدیگر، گفت: اصول، منطق فقه است و باید با این علم اتصال بیشتری داشته باشد؛ باید مبانی و اصول علم اصول در فقه کاربرد خود را بیش از پیش بروز دهد، ولی هم اکنون مباحثی در اصول بحث می شود که کوچکترین ارتباطی با فقه ندارد؛ به عنوان مثال مسایلی چون عرف، مسایل عقلیه آن هم به جز مرحوم مظفر که در مواردی به این مساله پرداخته است، در فقه دیده نمی شود؛ یا بحث مقتضیات زمان و مکان که امام راحل آن را یک اصل مهم و پایهای میدانستند نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
عضو خبرگان رهبری با ارائه پیشنهادی علمی در خصوص راهکارهای تعامل بیشتر اصول و فقه در حوزه کارکرد علمی، تصریح کرد: در این بین می توان از کتاب جواهر، به عنوان کتابی که فقه در آن به شکل یک دوره کامل درآمده است به عنوان الگو استفاده کرد و استدلالات و مسایل اصولی را در آن به کار برد و پس از اتمام کامل کار، می توان سهم این مبانی را در حوزه کاربردی در فقه مورد ارزیابی و تحلیل جامعه قرار داد.
آیت الله خاتمی در پایان خاطرنشان کرد: پس از این کار می توانیم به این جمع بندی برسیم که کدام یک از مباحث اصولی بیشترین کاربرد را در فقه دارد وکدام یک از ظرفیت های این عرصه، در فقه کاربردی ندارد؛ اگر این کار انجام شود، گام مهمی در تتبعات و حتی تدریس مباحث اصولی در حوزه برخواهیم داشت.
